Tre

Dopiero wtedy gdy mamy kłopot z dekodowaniem obrazu, uświadamiamy sobie, w jakim stopniu nasz sposób widzenia i patrzenia jest ukształtowany przez wizualne konwencje naszych czasów. Potrzebne jest nam analizowanie różnych kulturowych kodów i przekazów, które otaczają nas w codziennym życiu. Ważne jest, żeby nauczyć się odczytywać obrazy, po to by zrozumieć, w jaki sposób przeszłość jest częścią teraźniejszości. Znajdując analogie pomiędzy Teraz i Wtedy, wyczuwając to, jak przeszłość jest częścią teraźniejszości, możemy zobaczyć, jak znaczenie jest odbierane wizualnie.

Siłę, z jaką obrazy wpływają na nas, najlepiej ilustrują symbole narodowe. Tożsamość narodowa jest wciąż budowana i odbudowywana, uwidaczniana na obrazach, co wpływa na to, jak ją rozumiemy. Obrazy są nie tylko częścią ideologii, ale również przyczyniają się do jej tworzenia.

Cele

Zbadanie, jak osobiste doświadczenie/historia i takie czynniki jak płeć, seksualność, podłoże społeczno-kulturowe, wiek, położenie geograficzne i narodowość wpływają na odbiór obrazów przez daną osobę. Ukierunkowanie uwagi na świadomość obrazu i tożsamość przy wykorzystaniu zarówno dawnych jak i nowych dzieł sztuki, a także obrazów masowej produkcji. Ma to na celu wyposażenie zarówno nauczycieli jak i studentów w umiejętności, które pomogą im w analizie różnych kulturowych kodów i przekazów, które otaczają ich w codziennym życiu.

Organizacja

Jednym z najlepszych sposobów rozpoczęcia ze swoimi studentami dyskusji wokół zagadnienia świadomości znaczenia obrazu jest użycie obrazu, które jest trudny do odkodowania.

Ćwiczenie 1
Znaczenie patrzenia i wzajemnego uznania
Niech studenci opiszą szczegółowo obraz Giuseppe Arcimboldo’a z XVI wieku. Początkowo będą usiłowali przetworzyć postać z obrazu w istotę ludzką, mimo że jest skonstruowana ze zwierząt i różnych przedmiotów. Dekodowania twarzy uczymy się we wczesnym wieku, stąd późniejszy wewnętrzny przymus umiejscawiania zarysu twarzy w różnego rodzaju obiektach. Psychologowie podkreślają doniosłość widzenia i wyobraźni dla tworzenia tożsamości. Jedną z naszych najsilniejszych motywacji stanowi chęć wzajemnego uznania i pragnienie kontaktu ze światem. W poszukiwaniu znaczenia, podobnie jak dzieci, uczymy się kodów kulturowych i przekazów, używając twórczych języków, takich jak rysowanie i malowanie. Dlatego dzieci w szkole nie powinny być traktowane jako „mali artyści”, lecz zachęcane do używania wszystkich sił wyobraźni i uczenia się krytycznych narzędzi do dekodowania.

Ćwiczenie 2
Portrety
Obecnie używamy nowych technologii, aby pomogły nam komunikować się ze światem. To co w tym istotne, to fakt, że studenci robią to poprzez dzielenie się, co stanowi ważną część bycia docenionym. Wielu z nich wykonuje zdjęcia za pomocą telefonów komórkowych i natychmiast dzieli się nimi z kolegami poprzez umieszczenie ich w internecie. Niech studenci zrobią sobie nawzajem zdjęcia telefonami komórkowymi. Następnie przeprowadź dyskusję o tym, które z nich się im podobają i dlaczego chcą się nimi podzielić z innymi.

Ćwiczenie 3
Płeć i “męskie spojrzenie”
Niech studenci obejrzą obrazy w tomie I (str. 137-141) i przeczytają tekst na stronach od 111 do 113 w tomie II „Uczącego się oka”. Przeanalizuj tekst i porównaj obrazy z ich własnymi zdjęciami. Poprowadź dyskusję o tym, jak obrazy stanowią nie tylko część ideologii, ale również odgrywają znaczącą rolę w jej tworzeniu. Dziewiętnastowieczne dzieło malarskie Juliusza Kronberga „Nimfa i fauny” pokazuje, jak obrazy wpływają na nasze sposoby „patrzenia”. Dwa fauny, w lewym górnym rogu ukierunkowują widza na użycie perspektywy heteroseksualnego podglądacza, “męskiego spojrzenia”, podczas patrzenia na nagą kobietę. Porównanie między nią a „Venus Cythereia” Jana Massys’a z XVI wieku (str. 24, Obraz 4) pokazuje, że chociaż kobiece akty w leżącej pozycji są częścią zachodniej tradycji, nimfa Kronberga jest stworzona z bardziej biernej i uprzedmiotowionej perspektywy. Kolaż Evy Saro (str. 20, Obraz 3) uzmysławia nam, że obecnie mamy do czynienia z jeszcze bardziej „zseksualizowaną” perspektywą w naszej wizualnej kulturze. W dzisiejszych czasach mężczyźni również są przedstawiani jako obiekty seksualne, podczas gdy kobiece ciała są dosłownie pocięte na kawałki i traktowane jak towar przez „penetrujące spojrzenie”.

Ćwiczenie 4
Płeć i odgrywanie ról
Poproś studentów, żeby spróbowali naśladować język ciała osób z osiemnastowiecznego obrazu Alexandra Roslin’a: „John Jennings Esq., jego Brat i Bratowa ”. Niech użyją kamer cyfrowych jako narzędzia, które im pomoże przy odgrywaniu ról. Podyskutujcie o tym, jak zasady odnoszące się płci nieustannie się zmieniają w ciągu wieków. To, co dzisiaj identyfikujemy jako wzorzec kobiecy i określamy mianem „kobiecości”, w XVIII wieku było ideałem zarówno dla kobiet jak i mężczyzn z elity. Zarówno one jak i oni stosowali makijaż, nosili peruki, cały styl życia był dopasowany do życia w luksusie, do „rzucającej się w oczy konsumpcji”. Ich bogato haftowane stroje były szyte z jedwabiu i aksamitu i ozdabiane drogimi koronkami. Od XVI wieku ten dwupłciowy ideał piękności ma swoje korzenie w kulturze europejskiego dworzanina. „Wdzięk „ i piękno stanowiły cechy charakterystyczne arystokracji, dlatego odnosiły się również w do mężczyzn, a w XVII wieku francuski król Ludwik XIV stał się znakomitym wzorem do naśladowania. Taniec i teatr przyczyniały się do kreowania „performatywnej” roli monarchy. Na to, co określamy językiem ciała klasycznej tancerki baletowej, nie patrzono jak na rolę „kobiecą” aż do XIX wieku, kiedy to rozumienie płci zbudowano w oparciu o podział na płcie, o oddzielnej publicznej i prywatnej przestrzeni.

Portret Roslina pokazuje jak, wykorzystując odgrywanie ról, możemy stać się bardziej świadomi tego, że jesteśmy ograniczeni normami płci, strukturami chroniącymi heteroseksualności jako czegoś stałego i naturalnego.

Ćwiczenie 5
Tożsamość narodowa
Niech studenci przyniosą jeden obraz lub przedmiot, który się im kojarzy z własną tożsamością narodową. Podyskutujcie o tym, co spowodowało wybór tego właśnie obrazu i jak by zdefiniowali pojęcie narodowości w odniesieniu do kraju, w którym żyją. Potem niech obejrzą obrazy w tomie I (str.142-151) i przeczytają o patriotyzmie – „Od świętojańskiego tańca do pokrojonego na plasterki «drewnianego» konia” („From a Midsummer Dance to a Sliced “Dala” Horse) w II tomie (str. 114-119). Mogą też wykorzystać płytę kompaktową „Działanie” (Action CD) i wziąć udział w wycieczce na temat patriotyzmu. Następnie wspólnie obejrzyjcie obrazy z książki i zastanówcie się nad tym, jak różne pojęcia narodowości przez wieki formowały kraj, w którym oni żyją. Jeśli niektórzy z nich mają doświadczenia wyniesione z innych kultur, to jak one z kolei wpłynęły na ich tożsamość?

Warianty i rozszerzenia

• Zbadaj znaczenie klasy społecznej, płci czy uwarunkowań kulturowych w odniesieniu do etniczności.

• Spróbuj znaleźć w internecie ważne narodowe ikony i omów stereotypy i kontr stereotypy.