Content

W trakcie procesu globalizacji symbole i obiekty religijne stały się artykułami handlowymi i przedmiotami codziennego użytku. Bez względu na ich pierwotne znaczenie i to, ze są przedmiotem kultu, pojawiają się przypadkowo w dowolnym kontekście. Głowy Buddy – na podłogach sklepów meblowych, w oknach wystawowych zakładów fryzjerskich, na półkach kwiaciarń i sklepów z wyrobami żelaznymi itd. To nie przynosi szkody samym obiektom. Niemniej jednak w buddyzmie przyjmuje się, że to osoby praktykujące ryzykują, że stanie się im jakaś krzywda, gdy traktują takie obiekty bez należytej troski i szacunku. Z buddyjskiego punktu widzenia mogą pojawić się problemy, gdy podobizny Buddy są wyrzucane, podarte, składowane po użyciu na wysypiskach śmieci.

W kontekście religijnym obchodzenie się z religijnymi obiektami wizualnymi i innymi obiektami nigdy nie może być dowolne. W buddyzmie istnieją np. liczne „tanki” (w formie zwojów), których złożoność może być właściwie odczytana jedynie przez tych, którzy przeszli specjalne „wtajemniczenie”, czy mają do tego „uprawnienia”. Potrzebne są kompetencje mistrza, by przekazywać ich znaczenie. A mistrzowie z kolei wybierają zdolne osoby praktykujące, by służyły jako „poświęcone naczynia” do odpowiedniego używania tych obrazów. W umysłach wyznawców buddyzmu te obrazy, chociaż może wydawać się kuszące użycie ich jako kolorowych „orientalnych” elementów dekoracji, posiadają głębokie i różnorodne poziomy znaczeń. Fakt, że dla niewtajemniczonych pozostają one ukryte, może prowadzić do błędnych pojęć i tym samym do potencjalnej krzywdy. Buddyści uważają religijne obiekty wizualne za duchowe narzędzia i mapy dla „podróżnych”, które wymagają wysoko rozwiniętych umiejętności czytania, aby je można było rozszyfrować.

Obiekty wizualne obfitują w skomplikowane znaczenia. Można się spodziewać, że jesteśmy obeznani ze znaczeniami wizualnych obiektów pochodzących z naszych własnych kultur. Ogólnie biorąc, nie używa się krzyży jako stojaków na kapelusze czy jako wieszaków, a figurek Matki Boskiej nie umieszcza się w toaletach i nie używa się jako dozowników mydła. Obiekty wizualne pochodzące z innych kultur są postrzegane jako obrazy malarskie czy rzeźby, podczas gdy głębsze poziomy znaczeń często pozostają ukryte.

W buddyzmie postrzeganie jest uznawane za zdolność duchową, którą można kształcić. Postrzeganie i wyobrażanie oraz towarzyszące im skojarzenia, zachodzące w umyśle, są nieprzerwanie szczegółowo notowane, co zapewnia podstawę do mówienia i działania. Nasz tok myślenia wydaje się często zbaczać w tym czy w innym kierunku przypadkowo i bez udziału naszej świadomości, ale wpływanie na to świadomie i z zastanowieniem jest możliwe.

Cele

Ten moduł został opracowany po to, by umożliwić uczestnikom rozróżnianie obrazów świeckiego i religijnego pochodzenia, dla zwiększenia własnej wrażliwości podczas obcowania z obrazami z nieznanych religii, aby mieć świadomość niewłaściwego używania obrazów „zapożyczonych” z innych kultur.

Organizacja

Ćwiczenie1
Obrazy Buddy w mediach drukowanych
Poszukaj w gazetach/czasopismach i materiałach wizualnych (dostarczonych przez wykładowcę) podobizn Buddy. W jakim kontekście można znaleźć te religijne obrazy? Czy pojawiają się one jako wizualne „wabiki” (np. w reklamach), w celach dekoracyjnych (ozdoba, upiększenie), dla wypełnienia strony? Czy istnieje dostrzegalna różnica między „rodzimą” a „obcą” religią? Które obrazy są używane zgodnie z ich religijnym znaczeniem, a które w sposób od niego oderwany? Omów, znajdź podobieństwa i różnice i oceń znalezione obrazy.

Ćwiczenie 2
Buddowie — głębia znaczeniowa
Na dużym ekranie zostaje wyświetlona Tanka. Najpierw grupa dzieli się spostrzeżeniami, myślami i skojarzeniami. Co może znaczyć ten obraz? Czy powiesił(a)byś go na ścianie? Gdzie? Dlaczego? Dlaczego nie?
Następnie pokazany jest krótki film, w którym opat klasztorów buddyjskich Rabten Choeling, Tashi Rabten i inni krótko opisują Tankę (por.: materiał ze strony internetowej). Grupa znajduje podobieństwa i różnice między swoim pierwszym i drugim wrażeniem.

Warianty i rozszerzenia

Ćwiczenie 3
Święte obrazy
Zapoznanie się z obrazami o podłożu religijnym – tym razem chrześcijańskim: „masowo produkowanym” aniołem, lalką „przytulanką” przedstawiającą papieża, woskową świecą w kształcie figurki świętego Franciszka itd. Rozmaite wypowiedzi (łącznie z cytatami na piśmie / zobacz materiał ze strony internetowej) na temat takich pojęć jak sztuka i kicz zapewnia prowadzący (przyniesione wydruki / materiał ze strony internetowej). Podyskutujcie o różnych podejściach do korzystania z obrazów religijnych w zamierzonym i niezamierzonym w kontekście. Co oznacza „właściwa” forma, czy istnieje coś takiego jak „niestosowność sposobów”?

Ćwiczenie 4
Święte obrazy jako akcesoria mody
Zapoznanie się z użyciem obrazów religijnych w modzie (krzyże, różańce…) jako biżuterii, w kulturze młodzieżowej (tatuaże), por. kulturę etno.

Pytania

• Czy obrazy religijne mogą być dowolnie używane? (A co z prawami osobistymi, godnością, szkalowaniem, dyskryminacją, wyśmiewaniem, brakiem smaku, ale też co z okazywaniem czci bohaterom i, zasadniczo, ochroną praw autorskich?)
• Czy istnieje różnica w traktowaniu sztuki świeckiej i religijnej?
• Jakie znaczenie ma palenie książek, niszczenie i zakaz rozpowszechniania obrazów? Jak ważne są obrazy i co mogą zastępować?
• Za pomocą jakich środków może być nadana „boskość” obrazom świeckim lub jak mogą stać się fetyszem?
• Jak są przedstawiane obiekty kultu, jak jest pokazywana ich boskość?

presented, how does their “divineness” show?