Tre

W naszym codziennym życiu dochodzi do tego, że stajemy się ślepi wobec tego, co nas otacza. W tej sytuacji poddawanie w wątpliwość zawartości bieżących obrazów staje się trudne. Dlatego też proponujemy kilka wizualnych narzędzi pomocnych w odnowieniu spojrzenia na sposób portretowania ludzi w mediach. Główna zasada z tym związana dotyczy zbierania i porównywania. Istniejący w nas wizualny Sherlock Holmes ma tutaj szansę najbardziej się uaktywnić, zauważając szczegóły kompozycji i wzorce wartości.

Spojrzenie całościowe zakłada zachowanie pewnego dystansu. Poza tym głębsze zrozumienie świata obrazów można zdobyć podchodząc do obrazu z empatycznym nastawieniem. Podczas zbierania i selekcjonowania części i kawałków „rzeczywistości mediów”, może ty i twoi studenci przez chwilę zechcecie zaprzestać ślizgania się po powierzchni, po to, by zanurzyć się w wielowarstwowe znaczenie wizualnej wiadomości. Najskuteczniejsze w tym wypadku jest wejście w buty osoby ze zdjęcia, poprzez uważne naśladowanie jej postawy i mimiki. Jeśli akurat nie masz żadnego zrobionego zdjęcia, możliwe, że odkryjesz, iż werbalizowanie trudno uchwytnych uczuć może stać się łatwiejsze poprzez zastosowanie podejścia „rozumienie poprzez działanie”.
Jeśli zdecydujesz się zrobić zdjęcie, będziesz miał(a) szansę dostrzeżenia różnicy między tym, jak postać ze zdjęcia się czuje, a tym jak wygląda, ten aspekt często pomijamy w codziennym pośpiechu.

Patrząc na postacie z dawnych obrazów mamy szansę zobaczyć, jak w zachodniej tradycji zmieniały się w czasie męskie i kobiece normy (patrz: artykuł napisany przez Margaretę Gynning, str. 18). Z drugiej jednak strony pewne cechy pozostały do dziś, chociaż ich znaczenie mogło ulec zmianie. Weźmy na przykład kolor kobiecej skóry: spójrz na reklamy przemysłu kosmetycznego lub kolaż „Model medialny V”. Na całym świecie jasny odcień skóry w dalszym ciągu jest uznawany za synonim kobiecego piękna, niewinności i młodości, nie kwestionując faktu również pozytywnego odbioru opalenizny, ponieważ jest ona oznaką tak rzadkiego artykułu, jakim jest odpoczynek.

Cele

• Kształtowanie krytycznego spojrzenia na samych siebie i na tradycję kulturalną.
• Zdanie sobie sprawy z tego, jakie szczegóły obrazu powodują, że interpretujemy go w określony sposób, przy użyciu takich narzędzi wizualnych jak: obramowywanie, zmiany obramowania, koncentracja (na czymś), czy tworzenie kolaży z obrazów medialnych lub reprodukcji malarskich.

• Zdanie sobie sprawy z tego, jak są skonstruowane i z czego się składają stereotypy, a także jak wpływają one na naszą percepcję.

Organizacja

Przyjrzenie się sposobom obrazowania mediów zapewnia dobry punkt wyjścia do osiągnięcia wyżej wspomnianych celów. Proponowane ćwiczenia zachęcają uczestników do popatrzenia w czasie warsztatów na obrazy z wielu punktów widzenia. Nowe wizualne umiejętności można potem wykorzystać przy wielu innych tematach.

Strategia: zebrać i porównać jest szybkim sposobem dostarczenia zainteresowanej osobie podstawowej szablonowej siatki, odnoszącej się do kobiet mediów i mężczyzn mediów. Odgrywanie ról przynosi zrozumienie poprzez działanie, co pomaga w jaśniejszym zwerbalizowaniu tego, co jest na rzeczy w danej postawie czy mimice. Dyskusje w grupie przynoszą zwielokrotnienie perspektywy, dalsze wzbogacenie doświadczenia widzenia, moderator grupy stara się pobudzać ten nurt rozmowy. Mamy wówczas najlepszą podstawę do poszukiwania wizualnych wzorców i ich prawdopodobnego pochodzenia. Możemy próbować zrozumieć wpływ warunków społeczno-ekonomicznych na zmienność kodów płci. Żeby lepiej zrozumieć samych siebie, może również warto poddać w wątpliwość konsekwencje tych wyobrażeń płci w naszym życiu.

Ćwiczenie 1
Kobiety i mężczyźni w mediach
Zgromadź różne gazety i ilustrowane czasopisma. Możesz się skoncentrować na politykach, gwiazdach, dzieciach, modelkach i modelach, na postaciach z gier wideo lub z reklam. Możesz również zdecydować się na grupę mieszaną. Chodzi o to, żeby zebrać obrazki o wspólnym temacie. Czy jest jakaś cecha, która cię uderza? Może to być postawa ciała, wyraz twarzy, dominujący kolor czy coś związanego z planem obrazu. Stwórz kolaż, który pomoże innym dostrzec powtarzający się element lub elementy. Następnie można rozpocząć dyskusje w grupach, a różne punkty widzenia na tę samą pracę z pewnością dodatkowo wzbogacą proces wizualnej eksploracji mediów.

Ćwiczenie 2
Kontr stereotypy
Gdy już twoi studenci mają jaśniejsze wyobrażenie o tym, co dziś czyni mężczyznę męskim, a kobietę kobiecą, jesteście gotowi do wzięcia udziału w ćwiczeniu o kontr stereotypach. Zobacz kolaż „Mężczyzna też potrafi się uśmiechać”. Który szczegół jest decydujący dla wyrażenia „męskości” i „kobiecości”? Jak można zmodyfikować tę cechę, żeby stała się mniej stereotypowa? Który szczegół może obecnie nadać postawie ciała bardziej seksualny podtekst? Jak to wyglądało w przeszłości w sztuce? A co zauważyłeś/aś we współczesnej sztuce?

Faktem jest, że stereotypy negują ludzką różnorodność. Z drugiej strony w pewien sposób pomagają się komunikować. Jaka jest korzyść ze stereotypów w reklamie? Jakie problemy mogą one spowodować? Jak osoby w twojej grupie postrzegają presję stereotypowego traktowania płci w pracy i w życiu codziennym? Czy dla nich osobiście kobieta z wydatnymi i wilgotnymi wargami wygląda podniecająco? Czy uważają, że mężczyzna o ciemnej i szorstkiej skórze wygląda seksownie? Jakie są ich osobiste upodobania? W jaki sposób w przeszłości przedstawiano męską i kobiecą uwodzicielskość?

Weź pod uwagę kobiety świata mody, muzyki w telewizji czy większości produkcji porno. Jakie mogą być przyczyny występowania zróżnicowanych ideałów piękności dla kobiet? Jaką znasz inną kulturę (lub kultury), z przeszłości lub obecną(e), w której mężczyźni wizualnie wyglądają bardziej efektownie niż kobiety?

Ćwiczenie 3
Podróż w czasie
Jeśli zbierasz reprodukcje dzieł sztuki, najprawdopodobniej znajdziesz wśród nich mnóstwo portretów eleganckich ludzi i wpływowych mężczyzn, tak jak i wiele kobiecych aktów. Możesz wybrać jedną lub kilka reprodukcji i połączyć je. Jeśli nie chcesz ciąć tych publikacji, powiel je lub zeskanuj do przetworzenia na komputerze. Wybierz te obrazy, które najbardziej do ciebie przemawiają. Może potem zechcesz poszukać w aktualnych czasopismach portretów, które mają różne aspekty wspólne z przykładami, jakie wybrałeś/aś z przeszłości. Co, wydaje się, że uległo zmianie? Co zdaje się być podobne? Która sytuacja społeczno-ekonomiczna może być taka sama, a która może być inna?

Jeśli masz ochotę, możesz teraz użyć nowo nabytych umiejętności do zbadania innych tematów.

Ćwiczenie 4
Obramowywanie
Zrób z papieru lub z kartonu kilka ramek o różnych rozmiarach. Jeśli chcesz, do niektórych z nich możesz dodać ozdobną lamówkę. Przesuwaj te obramowujące okienka nad obrazami, znajdującymi się w czasopiśmie lub w książce z historii sztuki. Co się dzieje?

Obramowywanie jest użytecznym narzędziem do doskonalenia naszego postrzegania, ponieważ stawia to, co dobrze znane w nowym świetle. Wówczas zwalniamy tempo i zwracamy uwagę na szczegóły. Zauważamy, że sfotografowana ręka jest faktycznie świetnie wyretuszowana, tak że nie widać żadnych zmarszczek ani żył. Ta sama prawda dotyczy oczu w reklamie. Inaczej mówiąc, to nie jest po prostu jakaś ręka czy oko, to jest fotograficznie zaaranżowana rzeczywistość, która ma wiele rzeczy wspólnych ze sztuką malarską.

Ćwiczenie 5
Tekst i kontekst
Wybierz, jaki chcesz, obraz, przetworzony techniką kolażu lub nie. Umieść ten sam obraz na różnych tłach: na stronie gazety, czasopisma, foto albumu, kalendarza. Jeśli trzeba, powiększ go przy pomocy fotokopiarki lub komputera po uprzednim zeskanowaniu. Jak nowy układ otoczenia wpływa na znaczenie obrazu i twoją percepcję tego obrazu? Jak inni na to reagują? Gdy dodasz obok niego podpis, dołączysz nagłówek, nadasz mu tytuł czy podasz cenę, jak w katalogu aukcyjnym, co wówczas stanie się z twoim postrzeganiem tego obrazu?

Pytania

• Jak wizualne przesłania i ich nie nazwane normy wpływają na nas, uwzględniając fakt, że obrazy „z zewnątrz” są wewnątrz nas, już z chwilą, gdy je widzimy?

• Mając do czynienia z powtarzającymi się medialnymi modelami, cały czas przedostającymi się wszystkimi kanałami, jaki naprawdę mamy wybór, nie posiadając wizualnej świadomości